Nghe kể trầm hương - người xưa đi địu

[nangmuivip2007]

Hệ thống quảng cáo SangNhuong.com

Theo các cụ cao tay ở Vạn Giã, mà hiện tại có con cháu nối đời theo nghề đi địu (nghề khai khẩn trầm kỳ), cho thấy thêm Địa chỉ phát tích nghề đi địu là từ buôn bản quang Đông, xã Ninh Đông, huyện Ninh Hòa, rồi sau mới lan dần ra huyện Vạn Ninh. Còn trước nữa, nghĩa là người huyện Tân Định (Ninh Hòa) học nghề này từ đâu, thì việc ấy không có ai biết 1 cách tỉ mỉ.

tượng phật trầm hương

Miếng trầm hương có lượng tinh dầu tương đối cao

Trong nguồn tài nguyên rừng, trầm hương và kỳ nam (gọi tắt là trầm kỳ) là 2 loại lâm đặc sản có Chi phí trị chi phí lớn nhất. Trầm hương và kỳ nam là phần gỗ chứa đựng nhiều nhựa thơm sản sinh từ thân cây dó bầu mọc hoang trong những cánh rừng già Trung bộ. Cây dó có hai loại: dó bầu (tên khoa học là Aquilaria agallocha) & dó gạch hay nói một cách khác là dó niệt (Aquilaria malaccensis). Dó gạch cũng cho trầm nhưng mà mừi hương nồng, hắc, có vị tanh & Chi phí trị thấp. Chỉ có dó bầu mới cho ta trầm tốt & kỳ nam. Về nguyên do tạo trầm kỳ của cây dó, có rất nhiều giả thuyết khác nhau. Từ thế kỷ XVIII, nhà bác học Lê Quý Đôn (1726-1784) đã viết trong sách Phủ biên tạp lục: “Hương ấy là bởi ở ruột cây dó kết thành. Dó có ba loại: dó lưỡi trâu thì thành khổ trầm, dó niệt thì thành trầm hương, dó bầu thì thành kỳ nam hương. Người ta thấy cây già lá vàng mà nhỏ, thân nhiều u bướu, thì biết ngay là có hương, chặt mổ để lấy”.



Trước trên đây cây dó bầu mọc nhiều ở các vùng đồi núi của tỉnh Khánh Hòa. Sách Đại Nam nhất thống chí của Quốc sử quán triều Nguyễn, phần viết về thổ sản của thức giấc Khánh Hoà cũng ghi: “Vùng núi các huyện đều có kỳ nam, trầm hương. Dân buôn bản An Thành huyện Tân Định hàng năm đi kiếm để nạp, năm nào không có kỳ nam phải nạp thay bằng trầm hương”. Trầm Khánh Hòa tập kết nhiều ở rừng núi các huyện Vạn Ninh, Ninh Hòa, Khánh Vĩnh, trong số đó nổi tiếng nhất là vùng núi Hòn Chảo ở Tu Bông, Vạn Giã (thuộc huyện Vạn Ninh) mà nổi tiếng đã đi vào ca dao: “Cây quế thiên thai mọc ko kể khe đá, Trầm Nơi Vạn Giã hương toả sơn lâm”.

thác khói trầm hương

Cây dó bâu tạo trầm hương

khi được đặt câu hỏi về ông tổ của nghề, người lớn tuổi lớn tuổi cho biết thêm, nghề này không có ông tổ, cũng với các nghề đi củi, đốt than, chặt cây, đẵn gỗ, làm súc, chặt củi kèo, củi thước, gài bẫy, đi săn…

Có thể kể ra phía trên những lớp người tiền phong từ thời rất lâu rồi, đó là ông Thừa Lương (con ck Cửu, ở Vạn Giã), nối tiếp là Bảy Lùn, Bảy Ba, ông Bớt (Nguyễn Hường), rồi đến ông Phạm Hỉnh (tên thường gọi là ông Điền) ở buôn bản Vạn Bình, ông Giỏi, & lớp sắp đặc biệt là ông Sáu Mùi (Nguyễn Mùi). Tất cả những người ấy đều đi tìm trầm hương, kỳ nam từ xa xưa 1975. đến các năm 80 (thế kỷ XX) ở huyện Vạn Ninh, những thôn Vạn Thắng, Vạn Phú, Vạn Hưng… & đặc biệt là tại đô thị Vạn Giã, số người đi núi tìm trầm hương nhiều lắm. Họ ra đến La hai, Phước Lãnh (Phú Yên), An Khê (Bình Định), rồi Ba Tơ (Quảng Ngãi), đến tới Quế Sơn, Trung Phước, Trà My, Tác Bỏ (Quảng Nam), lặn lội vào tận rừng sâu, lên tít núi cao, hợp tác với người dân tộc tại địa phương để tìm trầm hương. Ở Vạn Ninh, mãi đến tới tận thời điểm ngày hôm nay, vẫn còn đấy đa số chúng ta đi kiếm trầm kỳ, lục lạo, đào xới các gốc cây dó mà ngày trước họ đã tìm bắt gặp, với chờ đợi còn lại chút gì. đấy là một nghề hết sức gay cấn, nguy hiểm, có khi còn mất cả tính mạng: hot rét vì muỗi rừng, bắt gặp mãnh thú, lạc đường, bị nước lũ cuốn trôi… vì vậy mới có chuyện “ngậm ngãi tìm trầm”, rồi hóa thành người rừng như lời kể lại của những cụ ngày xưa. và đúng là “ăn của rừng, rưng rưng nước mắt”!

cách nhận biết trầm hương